Śledztwo – nauka czy sztuka?  Wątpliwości takich nie mieli znawcy zagadnień kryminalistycznych 100 lat temu. Zdzisław Uniszewski w monografii poświęconej przeszukaniu przytacza opinię dra Gustawa Groegera z 1913 r., z której wynika, ze „wiedza kryminalistyczna była pierwotnie sztuką, której tajniki – jak dawniej wielu innych sztuk /np. malarstwa/ – znane były tylko osobom wtajemniczonym, już tę sztukę praktycznie wykonującym, tj. policji i sędziom śledczym” [patrz: Z. Uniszewski, Przeszukanie. Problematyka kryminalistyczna, Wyd. NERITON, W-wa 2000 s. 214]. Współcześnie jednak, prowadzonego profesjonalnie, efektywnego śledztwa nie wyczerpuje żadne z pojęć przytoczonych w tytule. Na efekt śledztwa w trudnych do określenia proporcjach wpływa wiele czynników. Jedne z nich mają wartość względnie stałą i przewidywalną,…

Ślady kryminalistyczne  W kryminalistyce naukowej pojęcie „śladu” należy do kluczowych. Śladem jest bowiem wszelka zmiana rzeczywistości mająca lub mogących mieć związek ze zdarzeniem będącym przedmiotem postępowania karnego i pozwalająca bezpośrednio lub po przeprowadzeniu ekspertyz na wysunięcie wniosków o charakterze tego zdarzenia, jego okolicznościach i skutkach. Mówiąc inaczej, śladem może być każda pozostałość po zdarzeniu, którą kryminalistyk potrafi spostrzec i wykorzystać dla realizacji celów postępowania karnego, w tym ustalenia czy doszło do popełnienia przestępstwa i kto jest jego sprawcą. Każde ludzkie działanie, a często także zaniechanie pozostawia ślady. Reguła ta dotyczy także zachowań przestępczych. Zauważył to już C. Beccaria, kiedy pisał „działania, jakimi są rzeczywiste przestępstwa, zostawiają po sobie w wielu…

Szkic miejsca zdarzenia  Oko kamery filmowej i aparatu fotograficznego widzi wszystko. Tej zalety technicznego dokumentowania obrazu miejsca przestępstwa nie da się przecenić. Czytelność obrazu uzyskana przy zastosowaniu nowoczesnych technik fotografowania i bogactwo utrwalanych szczegółów w niektórych sytuacjach czasem jednak nie wystarczają. Bogate tło może bowiem zacierać istotne ślady, a przede wszystkim ich wzajemny układ. To tłumaczy konieczność posługiwania się szkicami, planami, a czasem nawet mapami, jako załącznikami do protokołu oględzin miejsca, osoby, zwłok czy rzeczy. Szkic, w przeciwieństwie do zdjęcia, przedstawia tylko węzłowe ślady i przedmioty we wzajemnej relacji do siebie i ważnych punktów odniesienia w ich otoczeniu. Upraszcza on opis kształtu, rozmiarów, szczególnych właściwości miejsca czy przedmiotów, skupiając uwagę…

Symulacja zaburzeń psychicznych  Symulować można każdą chorobę. Jednak chyba najczęściej osoby zainteresowane z jakiś powodów wprowadzeniem w błąd sądu czy prokuratora symulują zaburzenia psychiczne. Znany psychiatra sądowy Jerzy Przybysz przypomniał niedawno opinię XVI-wiecznego medyka P. Zacchiasa, wg którego „nie ma choroby, której symulacja byłaby łatwiejsza i powszechniejsza niż choroba psychiczna”.

Strefa strzeżona, czyli jak zapobiegać przestępczości  Pojęcie strefy strzeżonej związane jest najbardziej z jedną z trzech współczesnych koncepcji zapobiegania przestępczości – koncepcją socjologiczną. Pozostałe dwie to koncepcja prawa i porządku oraz koncepcja organizacyjno techniczna. Także te koncepcje nie pozostały bez wpływu na powstanie i rozwój kryminologii środowiskowej, a w ślad za tym na wypracowanie teorii strefy strzeżonej. Tylko dla przypomnienia zauważmy, że koncepcja prawa i porządku sprowadza się do przekonania, że przestępstwo jest aktem świadomego wyboru i kalkulacji, a rygorystycznie egzekwowane prawo i nieuchronność kary sprawią, że człowiek wybierze postępowanie zgodne z porządkiem prawnym. Koncepcja organizacyjno – techniczna stanowi wyraz przekonania o bezskuteczności wszelkich działań podejmowanych w ramach tradycyjnych modeli…

Stan spoczynku  To specyficzna forma emerytury prokuratorskiej. Wbrew pozorom nie jest rozwiązaniem tak zupełnie nowym. Przejście prokuratora [podobnie jak sędziego] w stan spoczynku przewidywało już prawo o ustroju sądów powszechnych z 1928r. Obecnie obowiązuje zasada, że prokurator przechodzi w stan spoczynku z chwilą ukończenia 65 roku życia. Od zasady tej możliwe są wyjątki. Na wniosek zainteresowanego kontynuowaniem służby prokuratora, granica ta może zostać przedłużona do lat 70-ciu. Może też dojść do jej skrócenia. Prokurator – kobieta na swój wniosek może przejść w stan spoczynku już po ukończeniu 55 lat życia, jeżeli przepracowała na tym stanowisk nie mniej niż 25 lat, a mężczyzna – po ukończeniu 60 lat, jeżeli przepracował na…

Skruszony przestępca  Na całym niemal świecie skruszony i gorliwie współpracujący z oskarżycielem i sądem przestępca ma prawo liczyć na złagodzenie kary. To z jednej strony pewna, ukształtowana wielowiekowa tradycja, ale też zasada ściśle określona w obowiązujących przepisach. W Polsce np. na nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet na zawieszenie jej wykonania ma prawo oczekiwać oskarżony, który niezależnie od szczerych wyjaśnień złożonych na swój temat ujawnił prze Policją czy prokuratorem istotne okoliczności poważnego przestępstwa dotychczas tym urzędom nieznane. Na podobne, a nawet dalej idące przywileje może liczyć sprawca, który popełnił czyn wspólnie z innymi osobami i zdecydował się szczerze osoby te ujawnić oraz opisać wszystkie istotne okoliczności popełnienia tego czynu. Jeżeli współpracujący…

Skargi i wnioski  Właściwie to stosowniej byłoby ograniczyć się do hasła „skargi”, gdyż w praktyce „wnioski” mające na celu usprawnienie działalności urzędu prokuratorskiego napotkać jest niezwykle trudno. Także skargi, w znaczeniu jakie temu pojęciu nadaje kodeks postępowania administracyjnego, zdarzają niezbyt często. Nagminnie za to płyną pisma interwencyjne pospolicie zwane skargami, za pomocą których osoby zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy na swoją korzyść, a jednocześnie nie radzące sobie z merytorycznym wyartykułowaniem racji w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania karnego [KPK] usiłują wywrzeć presję na prokuratorze drogą pozaprocesową. W istocie więc to, co większość piszących nazywa skargami, stanowi pisma procesowe tyle, że złożone w „niewłaściwym terminie” oraz pod „niewłaściwym adresem”. Ich autorzy sądzą, że…

Sekcja zwłok  Właściwiej należałoby powiedzieć sądowo-lekarska sekcja zwłok, albowiem do tego rodzaju badania zwłok ludzkich odnoszą się przytoczone tu uwagi. Proponowane przez różnych autorów definicje można podsumować następująco: sądowo-lekarska sekcja zwłok to otwarcie i zbadanie co najmniej trzech jam ciała tj. czaszki, klatki piersiowej i szyi oraz jamy brzusznej w celu ustalenia przyczyny śmierci, jej charakteru i związku przyczynowego z działaniem innych osób. Sekcja zwłok jest podstawowym i w zasadzie jedynym pewnym sposobem ustalenia przyczyny zgonu. Na podstawie dostępnych źródeł historycznych trudno jest jednoznacznie ustalić, kiedy po raz pierwszy wykonano sekcję we współczesnym rozumieniu tego pojęcia. Wg Swetoniusza, lekarz wezwany do zbadania zwłok Cezara miał stwierdzić, że spośród 23 doznanych przez…

Samozapalenie  Kiedyś zbadanie takiej właśnie wersji przyczyny pożaru należało do podstawowych zadań śledztwa przede wszystkim w sprawie dużych pożarów stogów zboża, słomy, siana i innych produktów rolnych. Alternatywą były wersje zbrodniczego podpalenia, nieumyślnego zaprószenia ognia przez człowieka albo działania czynników przyrody, np. uderzenia pioruna. Powodem tego rodzaju samozapalenia z zasady było – wbrew powszechnemu przekonaniu – składowanie produktów rolnych w sposób niezgodny z obowiązującymi zasadami bezpieczeństwa pożarowego. Podstawowy błąd polegał na gromadzeniu nazbyt dużej ilości produktu w jednym miejscu, składowaniu produktów o nadmiernym stopniu zawilgocenia oraz zaniechaniu kontrolowania temperatur panujących wewnątrz składowiska. Warunki takie prowadziły do uaktywnienia się bakterii mezo- i termofilnych, stopniowego wzrostu temperatury w głębi stogu, a następnie…