Makiawelizm, a prawo  Powszechnie uważa się, że poglądy głoszone przez Niccolo Machiavellego ograniczały się do kwestii wyłącznie politycznych. W świadomości wielu pokoleń „makiawelizm” utożsamiany jest z polityczną hipokryzją i naucza osiągania celów bez względu na środki. Tymczasem ten żyjący na przełomie XV i XVI w. włoski teoretyk renesansowego państwa w swojej twórczości sporo uwagi poświęcał także prawu. Najważniejszą dla Machiavellego sprawą była stabilizacja polityczna państwa. Nie może to dziwić. Współczesne mu czasy obfitowały w przewroty, intrygi i pucze. W ślad za nimi szły represje, potem odwety i znowu represje. Stabilne państwo mogłoby temu szaleństwu zapobiec. Z kolei, fundamentem trwałości rządów są cnoty obywatelskie. Wprawdzie ludzie z natury bardziej skłonni są…

Łapówka, upominek, napiwek?  Kiedyś odróżnienie było znacznie prostsze. Jeżeli zachowanie się człowieka wypełniało znamiona czynu zabronionego przez normy prawa karnego, ale jednocześnie mieściło się ramach społecznie akceptowanego zwyczaju czyn nie stanowił przestępstwa. Na tej zasadzie nikogo nie raziło wręczenie upominku dyrektorowi szkoły przez przedstawicieli samorządu rodziców z okazji zakończenia roku szkolnego czy ordynatorowi szpitala po szczęśliwym zakończeniu leczenia. Dzisiaj nie wszyscy już chcą akceptować takie zachowania bez zastrzeżeń. Padają propozycje zakazu przyjmowania przez osoby publiczne jakichkolwiek upominków. W łagodniejszej formie ograniczania wpływu na ich decyzje wprowadza się np. obowiązek ewidencjonowania przyjętych prezentów. Wszak na całym świecie i ludzie obdarowują się prezentami. Jest tak nie tylko w relacjach prywatnych. Zwyczaj przekazywania…

Logika prawnicza  Sprawne myślenie uwarunkowane jest zdolnością do jasnego i jednoznacznego wyrażania myśli słowami. Zdolność ta uważana jest za jedno z najważniejszych wymagań stawianych każdemu prawnikowi. Prawnik musi bardzo dobrze rozumieć język, którym się posługuje. Musi wiedzieć na czym polega znaczenie używanych w prawie i życiu poszczególnych wyrażeń, na czym polega proces porozumiewania się pomiędzy adresatem i odbiorcą komunikatu i gdzie tworzą się nieporozumienia. Najważniejszym jednak warunkiem sprawnego myślenia jest wiedza o tym, jaki wniosek z jakich przesłanek wynika. Jeżeli rozumowanie jest prawidłowe, wówczas to, co z niego wynika sprawdza się w rzeczywistości. W takim znaczeniu reguły poprawnego myślenia obowiązują powszechnie i obiektywnie. Dlatego też można je badać, poznawać, a także…

List żelazny  Historycznie kojarzy się najbardziej chyba z Janem Husem, czeskim patriotą i reformatorem religijnym. J. Hus zgodził się pojechać na sobór do Konstancji w listopadzie 1414 mając gwarancję bezpieczeństwa od króla Zygmunta. Jednak po przybyciu na miejsce, na polecenie króla, został podstępnie uwięziony, a następnie oskarżony jako heretyk i spalony na stosie. W Polsce najbardziej chyba znanym przykładem udzielenia listu żelaznego jest dokument wystawiony Andrzejowi Gołocie. Ten popularny w Polsce bokser w latach 90-tych był oskarżony o popełnienie przestępstwa ciężkiego uszkodzenia ciała. Jednak przebywał za granicą i w obawie przed tymczasowym aresztowaniem nie zgadzał w się wrócić do kraju. Przedłużająca się nieobecność komplikowała jednak sprawy jego dalszej kariery sportowej.…

List gończy  Pierwsze udokumentowane naukowo listy gończe rozsyłano już w Starożytnym Egipcie. Spisywano je na papirusie, a uwagę współczesnych znawców problemu zwracają precyzyjne rysopisy poszukiwanych. Już wtedy doceniono np. identyfikacyjne znaczenie znaków szczególnych. Wiadomo też, że listami gończymi ścigano przede wszystkim zbiegłych niewolników. Gdy mowa o niewolnictwie, dzisiaj poszukiwani tą metodą są raczej ci, którzy innych w niewolę sprzedają, ale cel listów gończych pozostaje taki sam – znalezienie i zatrzymanie osoby uciekającej przed prawem. Wykrycie i pociągnięcie w rozsądnym terminie do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa jest jednym z podstawowych celów postępowania karnego. Zrealizowanie tego celu w ogromnej większości przypadków nie byłoby możliwe bez zastosowania różnego rodzaju środków przymusu. Unikanie wszelkiego…

Linie papilarne człowieka  To charakterystyczne urzeźbienie skóry na palcach, dłoniach i stopach w antropologii i medycynie określane jest zwykle mianem listewek skórnych. Z uwagi na swoje podstawowe właściwości tj. indywidualność [niepowtarzalność], niezmienność i nieusuwalność linie papilarne stanowią podstawowy materiał badawczy w daktyloskopii – ciągle uznawanej za pewną i najszerzej stosowaną metodę identyfikacji osób. Dynamiczny rozwój daktyloskopii rozpoczął się na przełomie XIX i XX wieku. Obecnie wiadomo jednak, że budowa naskórka na palcach i dłoniach fascynowała już człowieka pierwotnego. Ślady takiej fascynacji [tzw. petroglify] pozostawiono na ścianach jaskiń oraz grobowcach. W odróżnieniu od naczyń ceramicznych, gdzie mogły znaleźć się przypadkowo w procesie wytwarzania, te pierwsze zdecydowanie stanowią wytwór celowy. W Starożytności…

Legalizm – oportunizm  Pojęcia te w prawie karnym zyskały rangę fundamentalnych zasad procesowych. Pozostają wobec siebie konkurencyjne, co oznacza, że czysty model procesu karnego, którym przyjęto zasadę legalizmu, wyklucza elementy oportunistyczne i na odwrót. W praktyce każdy z systemów zawiera zwykle pewne koncesje na rzecz systemu przeciwnego. Legalizm oznacza nałożony na organy ścigania [prokuratora, policję] prawny obowiązek wszczęcia postępowania o czyn ścigany z urzędu i wniesienia oskarżenia do sądu zawsze, ilekroć śledztwo dostarczy dowodów winy oskarżonego. Zasada oportunizmu oznacza natomiast prawo prokuratora do odstąpienia od wszczęcia postępowania karnego, jeżeli uzna on ściganie określonego czynu z różnych powodów za niecelowe. Zwykle powodem takim jest przekonanie, iż koszty ekonomiczne i społeczne śledztwa…

Kwerulant sądowy, czyli różne oblicza pieniactwa  Chorobliwe poczucie niesprawiedliwości, ogromna determinacja w przekonywaniu do własnych racji coraz to kolejnych adresatów i bogata w formę roszczeniowa korespondencja to niektóre tylko cechy zjawiska określanego powszechnie jako pieniactwo. Działania o charakterze pieniaczym znane są wymiarowi sprawiedliwości i urzędom na całym świecie. Ich nasilenie w poszczególnych krajach jest jednak bardzo różne, a skłonności do pieniactwa znawcy problemu zdecydowanie kojarzą z niektórymi cechami narodowymi. Dostępne dane zdają się np. potwierdzać, że w Niemczech zjawisko ma charakter marginalny, a w Polsce występuje niemal powszechnie. Możliwe, ze mamy to genach. Nasi szlacheccy przodkowie, dla zapewnienia sobie ciągłości procesowania, potrafili nawet za opłatą wynajmować przeciwników procesowych. Niekiedy tracili fortuny,…

Kryminalistyka w służbie prawa  Tytuł nie jest przypadkowy. Od razu należy podkreślić, że wiedza kryminalistyków i instrumenty badawcze, jakimi dysponują służą nie tylko zwalczaniu przestępczości. Metodami wypracowanymi przez kryminalistykę można dzisiaj potwierdzić lub skutecznie zanegować autentyczność dzieła sztuki, zwłaszcza obrazu, odczytać tekst ukryty pod nowszą elewacją czy na dokumencie zwęglonym wskutek pożaru. Kryminalistyk skutecznie wspomaga swoją wiedzą sąd podczas orzekania w sprawie spadkowej czy organ administracyjny w postępowaniu patentowym. Współczesna kryminalistyka przedmiotem swojego zainteresowania wyraźnie wyszła więc poza granice określone jej klasyczną definicją. Wg W. Gutekunsta, kryminalistyka jest nauką o taktyce i technice popełniania przestępstw, taktyce i technice ich dochodzenia oraz taktyce i technice zapobiegania przestępstwom. Oczywiście definicji naukowej kryminalistyki…

Kradzieże samochodów  Mają swój rytm roczny, tygodniowy i dobowy. W ciągu roku nasilenie kradzieży tego rodzaju występuje od sierpnia do grudnia, a najwięcej ich zdarza się w październiku. W rytmie tygodniowym kradnie się samochody przede wszystkim we czwartki, a nieco tylko mniej w środy. W ciągu doby najbardziej niebezpieczny dla właścicieli pojazdów czas to późny wieczór, wieczór zwłaszcza godziny od 21,00 do 01, 00. Ta cykliczność nie jest oczywiście przypadkowa. Samochody ukradzione we czwartek są gotowe do sprzedaży na giełdzie w sobotę lub niedzielę. Potrzebny jest czas na ich odpowiednie przygotowanie. Jednocześnie ogranicza się ryzyko długiego ich przechowywania. Jan WOJTASIK Miejsce pierwszej publikacji: Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze: http://www.zielona-gora.po.gov.pl/ Data pierwszej…