Pies służbowy  Można wprawdzie dyskutować, czy faktycznie po radiu jest najważniejszym spośród policyjnych środków działania, jak podają niektóre źródła zagraniczne, ale nie da się zaprzeczyć, że jego roli nie wolno bagatelizować. Udokumentowane dane historyczne dowodzą, że już od 1155 r. we francuskim mieście portowym Sait-Malo utrzymywano dogi na etatach policji okrętowej. W Anglii wykorzystywano w XVIII w. psy policyjne do zwalczania przemytników. Jednak prawdziwa kariera psa w służbie dla policji rozpoczęła się z początkiem XX w. Wówczas to w wyniku celowego mieszania różnych psich ras wyhodowano owczarka alzackiego. Niedługo później stał się on podstawowym rodzajem psa policyjnego na całym świecie. Można wyróżnić dwa zasadnicze sposoby jego wykorzystania. Pierwszy – w…

Pasożytnictwo społeczne  Termin dzisiaj mało używany, w czasach realnego socjalizmu niezwykle popularny. Dostępne słowniki podają, że pasożyt to przede wszystkim organizm zwierzęcy albo roślinny żyjący kosztem innego organizmu, ale także człowiek żyjący z cudzej pracy [patrz: J. Bralczyk [red.], Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Wydawnictwo Naukowe PWN, W-wa 2005 s.540]. W polskim ustawodawstwie i publicystyce społeczno-prawnej, właśnie stosunek do pracy i źródeł utrzymania stanowił podstawowe kryterium różnicujące osoby wiodące pasożytniczy tryb życia od reszty społeczeństwa. Definicję pasożytnictwa społecznego przedstawił w 1978 r. Jan Malec. Wg niego, za prowadzącego pasożytniczy tryb życia uważać należy każdego, kto nie mając przeszkód zdrowotnych lub osobistych i mogąc znaleźć zatrudnienie, nie pracuje lub nie uczy…

Palinologia kryminalistyczna  Stanowi dziedzinę kryminalistyki zajmująca się zasadami ujawniania, zabezpieczania i wykorzystania do celów dowodowych pyłków kwiatowych i innych części roślin obecnych na miejscu zdarzenia, zwłokach albo dowodzie rzeczowym. Palinologia kryminalistyczna korzysta – jak w wielu innych przypadkach – z dorobku palinologii właściwej, która jest działem botaniki zajmującym się badaniami ziaren pyłku i zarodnikami roślin znajdującymi się poza rośliną macierzystą. Sam termin wywodzi się z greckiego „palyno”, co oznacza mniej więcej tyle co „pylić” , „rozsypywać”, czy „prószyć”. Wbrew potocznemu mniemaniu, ziarenka pyłków są bardzo odporne na zniszczenie, mogą przetrwać na miejscu zdarzenia dziesiątki tysięcy lat, a zarodniki danej rośliny mają swój specyficzny kształt pozwalający na ich identyfikację. Właściwości te…

Oszustwo  Jest klasycznym przykładem przestępstwa przeciwko cudzemu mieniu. Jego istotę lepiej oddaje czasem jeszcze używane inne określenie – „oszukańcze wyłudzenie mienia”. Słownik języka polskiego PWN definiuje oszustwo jako „świadome wprowadzenie kogoś w błąd lub wyzyskanie czyjegoś błędu dla własnej korzyści”. Znamiona ustawowe oszustwa są niemal identyczne. Kodeks karny wyróżnia formę „oszustwa czynnego”, a więc aktywnego wprowadzenia ofiary w błąd o określonym stanie rzeczy i „oszustwa biernego”, które polega na wykorzystaniu już istniejącego takiego błędnego przekonania. Klasyczne przykłady „oszustwa czynnego” to stworzenie pozorów, że przedmiot wystawiony do sprzedaży jest w istotnym stopniu droższy niż wynosi jego rzeczywista wartość rynkowa, że posiada on określone cechy stanowiące o żądanej cenie, że został wykonany z…

Optogram, czyli twarz zbrodniarza na siatkówce oka  Pojęcia „optogram” raczej nie uda się odszukać w żadnej ze współczesnych polskich encyklopedii. Słowa o podobnym rdzeniu to optofon i optotypy. Pierwsze oznacza przyrząd do akustycznego odczytywania pisma dla niewidomych, drugie zaś to popularne w gabinecie okulistycznym tablice do badania ostrości wzroku. Jak podawał w swoim Słowniku nieoceniony mistrz Władysław Kopaliński, „optikos” po grecku oznacza tyle, co „wzrokowy”, a „optos” – „widzialny” [patrz: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, W-wa 1970 s.538]. To nieco przydługie wprowadzenie nie jest oczywiście przypadkowe. Zgodnie z teorią powstałą w II połowie XIX., „optogram” to zapis ostatniego widoku spostrzeżonego przez ofiarę zbrodni. Obraz taki…

Okrzemki, czyli ślady w krwioobiegu  Jest ich około 10 tysięcy gatunków. Są jednokomórkowymi glonami mikroskopijnej wielkości. Żyją w wodach słodkich, słonych jak również na wilgotnych glebach i skałach, a nawet na korze drzew. Spośród innych glonów wyróżnia je dwuczęściowa krzemionkowa skorupka o charakterystycznej ornamentacji. Ta wszechobecność i zróżnicowanie gatunkowe sprawiają, że medycy sądowi i kryminalistycy, a w ślad za nimi organy procesowe mogą niekiedy wyjaśnić najbardziej nawet zagmatwana sprawę. Zwłaszcza wówczas, gdy zachodzi potrzeba weryfikacji wersji utonięcia, jako przyczyny śmierci w środowisku wodnym. Znajdujące się w tym środowisku okrzemki także cechuje ogromne zróżnicowanie. Jest ono zależne od rodzaju wód, ich zmineralizowania, stopnia zanieczyszczenia, głębokości zbiornika, także pory roku. Nie ma ich…

Okazanie w celu rozpoznania.  Prawdopodobnie żadna czynność dowodowa nie generuje tylu błędów, co okazanie. O konsekwencjach omyłkowego rozpoznania sprawcy przez świadków zdarzenia pisaliśmy m.in. w publikacji poświęconej przyczynom błędów w kryminalistyce. Problem jest poważny i trudny tym bardziej, że uczestnicy wymiaru sprawiedliwości wartość rozpoznania na ogół cenią sobie znacznie wyżej, niż mogłoby to wynikać z wiedzy o charakterze naukowym. Dlatego przed przystąpieniem do bliższej prezentacji tematu warto obrać za motto tych rozważań opinię M. Cioska, który przestrzegał, że człowiek nie jest tak racjonalny i logiczny oraz bezbłędny w swojej percepcji świata, jak to się zwykle sądzi, a jego sądy o sobie i o świecie oraz jego spostrzeżenia, a także reguły wnioskowania…

Oględziny miejsca zdarzenia  Zwrot „Już starożytni …” pasuje do tematyki oględzinowej wyjątkowo dobrze. Faktycznie, jak podaje prof. Brunon Hołyst, już w Starożytnym Egipcie powoływano w razie potrzeby specjalne komisje do prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia oraz do zabezpieczania i oceny śladów [P. Horoszowski, Niewłaściwe tendencje we współczesnej kryminalistyce, Problemy Kryminalistyki 1957 nr 10, s. 512]. Co ciekawe, protokoły oględzin z tamtego okresu wskazują na pewne elementy łączenia oględzin z eksperymentem i z drobiazgową dokładnością opisują te czynności śledcze.

Oględziny i badanie osoby  Prawie 100 lat temu jeden z ojców polskiej medycyny sadowej Profesor Leon Wachholz wypowiedział pogląd, że „czynność sędziego śledczego, zdążająca do stwierdzenia istoty czynu, o który w danym wypadku chodzi, polega na dokonaniu tzw. oględzin. Oględziny te stają się sądowo-lekarskimi wtedy, gdy sędzia dokonuje ich przy pomocy lekarza znawcy. Lekarz wykonuje oględziny w obecności i pod kierownictwem sędziego śledczego [L. Wachholz, Medycyna sądowa, Nakład Gebethnera i Wolffa, Kraków 1925 s.7-8]. W kształtowaniu koncepcji tej czynności dowodowej wypowiedź ta odcisnęła swoje piętno na wiele lat. Współcześnie problematyka oględzin osoby stanowi zagadnienie badawcze takich dziedzin nauki, jak proces karny i cywilny, medycyna sądowa oraz kryminalistyka. Procesualiści zajmują się…

Odpowiedzialność reprezentacyjna  Termin ten określa historyczną już dzisiaj zasadę odpowiedzialności karnej. Jej istota wynikała z ryzyka sprawowania władzy, co oznaczało, że w przypadku naruszenia w mieście porządku i dopuszczenia do powstania strat materialnych lub uszczerbku na zdrowiu, osoby sprawujące zarząd podlegały ukaraniu. Jak podaje Bartłomiej Kozłowski, „ten rodzaj odpowiedzialności władz miejskich za panujący w mieście porządek opierał się na teorii, że wszelkie zakłócenia panującego w mieście porządku są wynikiem zaniedbania obowiązków przez jego władze. Do jej zastosowania nie było konieczne wykazanie jakiejkolwiek winy indywidualnej, choćby jedynie w postaci niedbalstwa. Obiektywny fakt, że w mieście doszło do rozruchów, w wyniku których ucierpiała własność kościoła katolickiego, był sam w sobie wystarczającym powodem…